Αν η τρίτη ηλικία είχε πρόσωπο, το μόνο βέβαιο είναι πως δε θα ήταν αυτό του Δημάρχου Θεσσαλονίκης. Ο 76χρονος Γιάννης Μπουτάρης εκπροσωπεί μία μεγάλη πλειοψηφία πολιτών που βλέπουν το μέλλον με πρόσημο μεταρρυθμιστικό, χωρίς στενές κομματικές παρωπίδες. Τον επισκεφτήκαμε μία Τετάρτη του Οκτωβρίου στο Δημαρχιακό Μέγαρο, και στα πλαίσια της συζήτησής μας επιβεβαιώσαμε πως απέναντί μας έχουμε ίσως τον πιο αυθεντικό Έλληνα της σύγχρονης εποχής. Έναν άνθρωπο που εμπνέει σεβασμό, δε διστάζει να αυτοσαρκαστεί και διψά για ζωή, ενώ ταυτόχρονα κοιτά προς το μέλλον, και τολμά να προτείνει πράγματα που ενώ σε άλλες κοινωνίες θεωρούνται δεδομένα, εδώ φαντάζουν «προκλητικά».

Ας συστηθούμε. Μιλάμε με τον Δήμαρχο Θεσσαλονίκης, με τον οινοποιό Γιάννη Μπουτάρη αλλά και με μία προσωπικότητα αρκετά «συζητημένη». Ποιος τελικά πρωταγωνιστεί;

Είμαστε και… οι τρεις το ίδιο πρόσωπο. Κανείς εκ των… τριών δεν «πρωταγωνιστεί» και όλοι αυτοί συνθέτουν… εμένα! Άλλωστε, εκτός από οινοποιός, έχω υπάρξει και ιδρυτής του «Αρκτούρου», ενεργός πολίτης αλλά και ενεργός στα του κλάδου μου. Θα έλεγα ότι κανείς δεν είναι μόνο το ένα ή απλώς το άλλο. Όλοι είμαστε ένα σύνολο χαρακτηριστικών, ιδιοτήτων και εμπειριών. Και αυτό μας κάνει τους ανθρώπους που είμαστε.

Μπήκατε «γερά» στον στίβο της πολιτικής αρκετά αργά σε σχέση με τα συνηθισμένα. Τι σας ώθησε προς αυτή την κατεύθυνση;

Από τη μια ήταν το γεγονός ότι η επιχείρηση που ίδρυσα μετά την αποχώρησή μου από την εταιρεία Μπουτάρη, η «Κυρ-Γιάννη», είχε πλέον μπει σε έναν δρόμο και τα παιδιά μου είχαν αναλάβει ενεργό ρόλο, οπότε εγώ θεώρησα σωστό να αποχωρήσω. Από την άλλη, βεβαίως, ήταν και η κατάσταση στην πόλη εκείνη την εποχή, ο συντηρητισμός, η εσωστρέφεια, ο αέρας των σκανδάλων και της αδιαφάνειας, η γενικότερη μούχλα που μας έπνιγε… Ένιωσα ότι είχε έρθει η ώρα να ασχοληθώ πιο συστηματικά με τα κοινά της πόλης μου και κάπως έτσι βρεθήκαμε να δημιουργούμε την «Πρωτοβουλία για τη Θεσσαλονίκη» άνθρωποι προερχόμενοι από διάφορους πολιτικούς χώρους, την κοινωνία των πολιτών και τα κινήματα. Εξάλλου, πάντα ασχολούμουν με τα κοινά. Στο πλαίσιο του κλάδου μου για παράδειγμα, είχα διατελέσει για πολλά χρόνια γραμματέας και πρόεδρος στον Σύνδεσμο Ελληνικού Οίνου και στην Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Αμπέλου και Οίνου, στο θέμα του περιβάλλοντος, δημιούργησα τον «Αρκτούρο», και στα της πόλης, είχα κινητοποιηθεί με την Ένωση Πολιτών για το Περιβάλλον και τον Πολιτισμό.

To «φαινόμενο Μπουτάρης» είναι υπερκομματικό στις νεαρές ηλικίες. Πώς εξηγείτε το «γκελ» που κάνετε στους νέους;

Πιστεύω ότι η νεανικότητα δεν εξαρτάται από την ηλικία. Έχω γνωρίσει νέους πολύ γερασμένους και το αντίστροφο. Η αλήθεια είναι ότι συχνά νεαρά παιδιά μου ζητούν να βγουν φωτογραφία μαζί μου. Δεν ξέρω τι είναι αυτό που τους τραβάει, ίσως τα τατουάζ και το σκουλαρίκι, αλλά νομίζω το σημαντικό είναι ο τρόπος που μιλάω και που στέκομαι. Μοιάζει να τον αισθάνονται οικείο και φυσιολογικό.

Η εκλογή σας στη θέση του Δημάρχου κατά τη δεύτερη χρονικά υποψηφιότητά σας, γέμισε τους προοδευτικούς ανθρώπους της Θεσσαλονίκης με αισιοδοξία. Θεωρείτε πως ανταποκριθήκατε επαρκώς στα πάγια προβλήματα της πόλης;

Όχι, επαρκώς, σίγουρα. Γιατί η τοπική αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα ούτε επαρκείς όρους έχει ούτε τις σωστές αρμοδιότητες. Θεωρώ, όμως, ότι κάποια από τα πάγια προβλήματα της Θεσσαλονίκης τα αγγίξαμε έστω. Η βασική μας θέση είναι ότι δεν μπορείς να χτίσεις το μέλλον σου αν δεν ξέρεις το παρελθόν σου. Αυτό το σκεπτικό είχε πολλαπλά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, αναδεικνύοντας την πόλη ως τουριστικό προορισμό, συνεισφέραμε στην αντιμετώπιση της τρομερής τοπικής ανεργίας: στηρίχθηκε η αγορά που ήταν «γονατισμένη», διατηρήθηκαν θέσεις εργασίας και τελικά δημιουργήθηκαν και νέες, χάρη και στις αντίστοιχες επενδύσεις στον τουριστικό τομέα – τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκαν 25 νέα μικρά ξενοδοχεία στην πόλη. Εξυγιάναμε τα οικονομικά του δήμου και έτσι καταφέραμε να «ρίξουμε χρήμα» στην αγορά, αποπληρώνοντας προμηθευτές και συνεργάτες, αλλά και μειώνοντας τα δημοτικά τέλη. Δουλέψαμε για την εξωστρέφεια της Θεσσαλονίκης και πλέον η πόλη έγινε γνωστή στον κόσμο, γίνεται ρεπορτάζ στα διεθνή Μέσα, προσελκύει ξένους επισκέπτες από όλο τον κόσμο, αλλά και χορηγούς, επενδυτές, καθώς και διεθνείς εταίρους, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ή τα διεθνή δίκτυα πόλεων. Αναδείξαμε την πολυπολιτισμική της ιστορία, τις κοινότητές της, το αποτύπωμά τους στην πόλη και στους ανθρώπους της, και αυτό έδωσε δυναμική στην προσπάθεια της Θεσσαλονίκης να προχωρήσει μπροστά, γιατί απέκτησε μια ταυτότητα διακριτή. Προτάξαμε τη Θεσσαλονίκη της ανεκτικότητας, της διαφορετικότητας, της συνύπαρξης και της αλληλεγγύης και δημιουργήσαμε δομές και προγράμματα για τους πρόσφυγες, αλλά και για τους συμπολίτες μας που πλήττονται από την κρίση, ώστε η πόλη να είναι σε θέση να τους φιλοξενεί με αξιοπρέπεια. Δημιουργήσαμε δίκτυα και δομές κοινωνικής αλληλεγγύης και επανένταξης εκεί όπου δεν υπήρχε τίποτα και καταφέραμε ώστε οι πληττόμενοι συμπολίτες μας να βρίσκουν ένα έστω και προσωρινό καταφύγιο και ένα πάτημα για να ξανασηκωθούν.

Από ‘και και πέρα, υπάρχουν ζητήματα της πόλης, όπως το κυκλοφοριακό και τα ελλιπή μέσα μαζικής μετακίνησης, όπου η παρέμβασή μας δεν ήταν αρκετή. Θες επειδή οι αρμοδιότητες ενός δήμου είναι περιορισμένες σ’ αυτό το πεδίο, θες επειδή η κεντρική διοίκηση δεν προχωράει την μητροπολιτική διακυβέρνηση της Θεσσαλονίκης (πώς να κάνεις λεωφορειολωρίδες που σταματούν στα διοικητικά όρια ενός δήμου;), θες επειδή και πάλι η κεντρική διοίκηση δεν μας έκανε τη χάρη να προχωρήσει με ταχείς ρυθμούς τους σχεδιασμούς και τις εξαγγελίες για εναλλακτικά μέσα μετακίνησης στην πόλη. Γι’ αυτό άλλωστε και όλα αυτά τα χρόνια διεκδικούμε αυτοτέλεια και αυτονομία της αυτοδιοίκησης, ώστε να μπορέσει να διαδραματίσει τον ρόλο της στο πλευρό του πολίτη και υπέρ της τοπικής κοινωνίας.

Η πόλη της Θεσσαλονίκης θεωρείται από πολλούς συντηρητική. Πως εξηγείτε το παράδοξο του «προχώ» δημάρχου με το τατουάζ και το σκουλαρίκι;

Δεν ξέρω καθόλου αν είμαι «προχώ». Τα τατουάζ (το πρώτο το έκανα το 1974) συνδέονται με σημαντικές στιγμές μου και το σκουλαρίκι είναι ένα βλάχικο έθιμο για το μάτι. Καταλαβαίνω, πάντως, ότι όλα αυτά φτιάχνουν μια εικόνα που δεν είναι συνηθισμένη για δήμαρχο ή για πολιτικό. Κατά τα άλλα, πιστεύω ότι η Θεσσαλονίκη ήταν έτοιμη για μια δραστική αλλαγή, διψούσε για φρέσκο αέρα. Αυτό φάνηκε στα αποτελέσματα των αυτοδιοικητικών εκλογών του 2006, όταν για πρώτη φορά κατεβήκαμε ως μια ανεξάρτητη υπερκομματική και πλουραλιστική παράταξη, άνθρωποι της πόλης από διάφορους πολιτικούς χώρους, και πήραμε σχεδόν 16%. Όμως το 2010 πια η κατάσταση είχε ωριμάσει, και έτσι και πολιτικά κόμματα στήριξαν την προσπάθειά μας. Με βάση αυτά, τελικά, η Θεσσαλονίκη είναι «συντηρητική» ή «προοδευτική»; Πιστεύω ότι καλό είναι να αποφεύγουμε χαρακτηρισμούς, όπως «συντηρητική» ή και …«ερωτική» για μια πόλη, γιατί στην πραγματικότητα οι πόλεις είναι δυναμικές και αλλάζουν, και συχνά… μας εκπλήσσουν.

Mε αφορμή τη συνεχή σας στήριξη στο Gay Pride,  και σε όλη την ομοφυλοφιλική κοινότητα, αισθάνεστε καθόλου εγκλωβισμένος ανάμεσα στον συντηρητισμό των συμπολιτών σας;

Όχι, επειδή ξέρω ότι η αλλαγή νοοτροπίας παίρνει πολύ χρόνο και ακόμη περισσότερο κόπο. Και πράγματι, ενώ το Gay Pride Parade ξεκίνησε με 3.000 κόσμου, την τελευταία φορά ξεπέρασε τους 15.000 συμμετέχοντες. Αυτό για μένα σημαίνει ότι η πόλη σιγά-σιγά αλλάζει, σιγά-σιγά καταλαβαίνει ότι δεν πρέπει απλώς να είμαστε ανεκτικοί στην διαφορετικότητα, πρέπει και να την αποδεχόμαστε. Και κάπως έτσι, η… «συντηρητική» Θεσσαλονίκη θα φιλοξενήσει το Euro Pride 2020.

H νεανικότητα δεν εξαρτάται από την ηλικία: Έχω γνωρίσει νέους πολύ γερασμένους και το αντίστροφο

Ήσασταν ένας από τους πρώτους Έλληνες που μίλησαν δημόσια για την καύση των νεκρών. Σε τι στάδιο βρίσκεται η κατασκευή του αποτεφρωτηρίου στη Θέρμη;

Η γραφειοκρατία που αντιμετωπίσαμε και εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε στην προσπάθειά μας να γίνει το Κέντρο Αποτέφρωσης Νεκρών τσακίζει κόκαλα. Αρχικά το νομικό πλαίσιο ήταν ελλιπές, στη συνέχεια βήμα-βήμα αυτό αντιμετωπίστηκε, στο μεταξύ όμως είχαν περάσει κάποια χρόνια στη διάρκεια των οποίων η αυτοδιοίκηση δεν μπορούσε στην πραγματικότητα να προχωρήσει στην δημιουργία και ίδρυση Κέντρων Αποτέφρωσης Νεκρών. Όταν ξεπεράστηκε αυτό το στάδιο, αντιμετωπίσαμε άλλη γραφειοκρατία, τόσο για την περιβαλλοντική αδειοδότηση των ίδιων των Κοιμητηρίων, τα οποία ανακαλύψαμε ότι ήταν «στον αέρα», όσο και του μελλοντικού αποτεφρωτηρίου, διαδικασία όπου εμπλέκονται και τα υπουργεία, και άρα είναι επίσης χρονοβόρα. Κι άλλη αργοπορία, δηλαδή. Τέλος, είμαστε στη διαδικασία υποβολής του τοπικού ρυμοτομικού σχεδίου στον οικείο δήμο Πυλαίας-Χορτιάτη που είναι αρμόδιος να το εγκρίνει, καθώς τα Κοιμητήρια βρίσκονται στα διοικητικά όρια αυτού του δήμου. Είμαι αισιόδοξος, όμως, ότι όταν ολοκληρωθούν και αυτές οι τελευταίες γραφειοκρατικές διαδικασίες, θα μπορέσει να προχωρήσει η κατασκευή και η λειτουργία του Αποτεφρωτηρίου. Εμείς εξετάζουμε όλα τα ενδεχόμενα, ώστε να κερδίσουμε χρόνο, όσο αυτό είναι δυνατόν, και να δημιουργηθεί το Αποτεφρώτηριο το συντομότερο δυνατόν.

Τι συμβουλή θα δίνατε σε έναν 25χρονο που θα ήθελε να ασχοληθεί με τα κοινά;

Να ασχοληθεί οπωσδήποτε, αρκεί να φροντίσει να μην αφήσει πίσω δουλειά ή σπουδές ή σταδιοδρομία και κοινωνική ζωή. Η ενασχόληση με τα κοινά μάς βοηθάει να τοποθετηθούμε στο χώρο και στο χρόνο, να γίνουμε μέρος της τοπικής κοινωνίας, να ανήκουμε και άρα και να προχωράμε μπροστά στη ζωή μας μαζί με τους γύρω μας, γιατί σας θυμίζω ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον.

Το χάσμα Αθήνας – Θεσσαλονίκης είναι τεράστιο ή πιστεύετε πως κάποιοι συντοπίτες σας υπερβάλλουν όταν μιλούν για το «κράτος των Αθηνών».

Η πραγματικότητα είναι, δυστυχώς, ότι τα κέντρα λήψης αποφάσεων, μεγάλες επιχειρήσεις, και διεθνείς οργανισμοί βρίσκονται συγκεντρωμένα στην Αθήνα, τη στιγμή που η υπόλοιπη Ελλάδα παρακαλάει για λίγο ενδιαφέρον από την κεντρική διοίκηση. Η πικρή πραγματικότητα, επίσης, είναι ότι η κεντρική διοίκηση δεν έχει προβεί σε ουσιαστική αποκέντρωση, δεν έχει προωθήσει ούτε κατ’ ελάχιστον την ενδυνάμωση και την ενίσχυση της Αυτοδιοίκησης και δεν φαίνεται και διατεθειμένη να το κάνει. Μ’ αυτήν την έννοια, ναι, υπάρχει πρόβλημα. Όμως δεν μου αρέσει κιόλας η αυτολύπηση και η μεμψιμοιρία. Δεν μου ταιριάζει, δηλαδή, η φράση «κράτος των Αθηνών»…

Το επιχειρηματικό σας παρελθόν και οι συσσωρευμένες εμπειρίες σας,  θεωρείτε πως σας βοήθησαν στη διαχείριση του Δήμου Θεσσαλονίκης;

Από τη μια όλη αυτή η εμπειρία ήταν πολύτιμη και πράγματι αξιοποιήθηκε, κυρίως ψάχνοντας πάντα να βρούμε εναλλακτικές λύσεις για να παρακάμψουμε την ελληνική γραφειοκρατία. Αρκετές φορές τα καταφέραμε, αν και με πολύ κόπο. Από την άλλη, οφείλω να ομολογήσω πως η ελληνική δημόσια διοίκηση μπορεί να τρελάνει και τον πιο συγκροτημένο και έμπειρο τεχνοκράτη.

Σας ενδιαφέρει η υστεροφημία σας; Πώς θα θέλατε να σας θυμούνται στο μέλλον;

Προφανώς και μ’ ενδιαφέρει, ποιον δεν τον ενδιαφέρει; Θέλω να πιστεύω ότι θα με θυμούνται ως έναν άνθρωπο που, παρά τις αδυναμίες και τα μειονεκτήματα του χαρακτήρα του, έδωσε τον καλύτερο εαυτό του προσφέροντας στην πόλη ανοιχτούς ορίζοντες και προοπτικές, ώστε να πορευτεί στο μέλλον.

Ποια είναι η μεγαλύτερη υπέρβαση που έχετε κάνει σε προσωπικό επίπεδο;

Το ότι κατάφερα να κερδίσω τη μάχη με το αλκοόλ, πιστεύω. Είχα πέσει πολύ χαμηλά, είχα χάσει πάρα πολλά – αλλά όχι τα πάντα, ευτυχώς – και κατάφερα να αντιμετωπίσω τον εθισμό μου. Είμαι 29 χρόνια καθαρός και λέω σε όλους όσοι έχουν πρόβλημα εθισμού ότι και εκείνοι μπορούν να τα καταφέρουν, αρκεί να το προσπαθήσουν.

Aν χάνατε τα πάντα, πώς θα ξεκινούσατε από την αρχή;

Έχω χάσει αυτό που κατά καιρούς θεωρούσα «τα πάντα». Ας πούμε, έχασα τη γυναίκα μου, τη σύντροφο της ζωής μου, κι αυτό με καταρράκωσε. Όμως, η ζωή συνεχίζεται. Και είναι πολύ γλυκιά και πολύ μικρή για να την αφήνουμε να περνάει έτσι. Χτύπησα ένα τατουάζ στο χέρι μου, τότε, μια σαύρα που είναι το σύμβολο της αναγέννησης και συνέχισα να προχωράω μπροστά. Εξάλλου, ξαναπαντρεύτηκα πρόσφατα, αφού δημιουργήσαμε με τη σύντροφό μου μια πολύ ωραία ιστορία.

Πώς περνάει το χρόνο του ο Γιάννης Μπουτάρης όταν διώχνει για λίγο από το κεφάλι του τις έγνοιες του δημάρχου;

Συνήθως, όταν θέλω λίγο να ξελαμπικάρω, πηγαίνω στο κτήμα, στο Γιαννακοχώρι της Νάουσας ή στο Νυμφαίο. Εκεί ηρεμεί η ψυχή μου και αδειάζει το μυαλό μου, και μπορώ να ξεκουραστώ. Ή μπορεί και να πάω μια βόλτα σε κανένα μπαρ με πολύ δυνατή μουσική. Και εκεί καταφέρνω να αδειάσω το μυαλό μου – κι ας βλέπω πώς με κοιτούν διάφοροι, του στυλ «ο αλκοολικός στο μπαρ»… Δεν δίνω σημασία.

Ποια είναι η μεγαλύτερη «ένοχη» αγάπη σας;

«Ένοχη» δεν θα τη χαρακτήριζα, απλώς «σκανταλιάρικη», και είναι η αγάπη μου για τα κιτς αντικείμενα. Και τη λέω «σκανταλιάρικη» γιατί όταν κανείς κοιτάζει προσεκτικά αυτά τα αντικείμενα, μόνο να χαμογελάσει μπορεί, καθώς αντιλαμβάνεται ότι ο ορισμός του ωραίου είναι, τελικά, κάτι πολύ υποκειμενικό.

Τέλος, τί σημαίνει για εσάς η λέξη Πεζοδρόμιο;

Το Πεζοδρόμιο για μένα είναι η πιάτσα, είναι εκεί όπου συμβαίνουν όλα, είναι εκεί όπου μπορείς να μάθεις πολλά για τη ζωή, αλλά βεβαίως και για την πόλη σου, για τους ανθρώπους της. Για εμένα προσωπικά, τα πεζοδρόμια είναι ο τόπος όπου συναντιέμαι με τους συμπολίτες μου και ανταλλάζουμε καλά – ή και άσχημα καμιά φορά – λόγια.